يكی از صفات رذيله و ناپسندی كه در انسان ها وجود دارد سوء ظن است. سوءظن يعنی اين كه انسان نسبت به ديگران گونه ای بدگمانی و بدبينی داشته باشد و به تعبيری به همه چيز با عينك بدبينی بنگرد بطوری كه گفتار و كردار ديگران را در اكثر موارد حمل بر جهت منفی كند مثلا اگر كسی به او ابراز محبت كند او با خود می گويد حتما اين شخص در صدد سودجويی و سوءاستفاده از من است و يا اگر كسی در نماز حال خشوع و خضوع داشته باشد به جای اين كه آن را دليل مقام معنوی او قلمداد كند آن حال معنوی او را بر رياكاری او حمل می كند و بدگمانی ها و بدبيني هايی از اين قبيل.
خداوند متعال در قرآن مجيد می فرمايد: «يا ايّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجتَنِبُوا كَثيرا مِن الظَّنِّ إنَّ بَعضَ الظَّنِّ إثْمٌ و َلاتَجَسَّسُوا وَ لايَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ و َاتَّقُوا اللّهَ إِنَّ اللّهَ تَوّابٌ رَحِيم»؛ ای كسانی كه ايمان داريد، از بسياری گمانها بپرهيزيد كه بعضی گمانها گناه است و نيز هرگز (از حال درونی هم) تجسس نكنيد و غيبت يكديگر نكنيد آيا كسی از شما دوست دارد كه گوشت برادر مرده خود را بخورد البته از خوردن آن نفرت و كراهت داريد ( پس بدانيد كه صورت واقعيه غيبت مؤمن چنين است) و از خدا پروا داشته باشيد كه خدا توبه پذير و مهربان است. (سوره حجرات، 12)
نكته: قرآن كريم با اين كه تنها بعضی از ظنون را گناه می داند ولی می فرمايد: اجتَنِبُوا كَثيرا مِنَ الظَّنِّ از بسياری از ظنون اجتناب كنيد مبادا گرفتار سوءظنّ حرام شويد.
و نيز فرموده است: «وَذَلِكُمْ ظَنُّكُمُ الَّذِي ظَنَنتُم بِرَبِّكُمْ أَرْدَاكُمْ»؛ اين گمان شما كه به خدای خود برديد شما را هلاك كرد. (سوره فصلت، 23)
و همچنين در جای ديگر فرموده است: «وَ ظَنَنْتُمْ ظَنَّ السَّوء وَ كُنْتُمْ قَوْما بُورا»؛ و گمان بد برديد و گروهی هلاك زده شديد. (سوره فتح، 12)
آنچه از روايات برمی آيد اين است كه سوءظن دارای دو مرتبه است:
- سوءظن نسبت به خدا
- سوءظن نسبت به مردم
نكوهش سوءظن و ستايش حسن ظن به خداوند
انسان بايد در طول زندگی به خداوند و رحمت او خوش بين و اميدوار باشد و به يقين بداند خداوند متعال از پدر و مادر نسبت به او مهربانتر است و با او به خوبی و احسن وجه مدارا خواهد نمود در روايات اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام اين مطلب مفصلا بيان شده است كه به ذكر چند روايت اكتفا می كنيم.
امام هشتم حضرت رضا عليه السلام می فرمايند: أَحْسِنِ الظَّنَّ بِاللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ يَقُول: أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِي بِي إِنْ خَيْراً فَخَيْراً وَإِنْ شَرّاً فَشَرّاً؛ گمانت را به خدا نيكو گردان چرا كه خداوند می فرمايد: من نزد گمان بنده ام هستم اگر او به من خوش بين باشد من با او به خوبی معامله می كنم و بالعكس اگر نسبت به من بدبين باشد من هم مطابق همان نيت با او معامله می كنم. (وسائل الشيعة، ج15، ص229)
در روايت ديگری باز حضرت رضا عليه السلام می فرمايند: فَأَحْسِنِ الظَّنَّ بِاللَّهِ فَإِنَّ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام كَانَ يَقُولُ مَنْ حَسُنَ ظَنُّهُ بِاللَّهِ كَانَ اللَّهُ عِنْدَ ظَنِّهِ بِهِ وَمَنْ رَضِيَ بِالْقَلِيلِ مِنَ الرِّزْقِ قَبِلَ مِنْهُ الْيَسِيرَ مِنَ الْعَمَلِ؛ گمان خود را نبست به پروردگار نيكو گردان زيرا حضرت ابا عبدالله عليه السلام مكرر می فرمودند: كسی كه گمانش نسبت به خداوند نيكو باشد خداوند در نزد گمان آن بنده نسبت به خودش خواهد بود ـ با او مطابق همان گمان معامله خواهد نمود ـ و كسی كه به مقدار اندكی از روزی اكتفا نمايد خداوند متقابلا عمل كم او را قبول خواهد نمود. (وسائل، 15، ص229)
و همچنين حضرت رسول صلی الله عليه و آله و سلم در يكی از منبرهای خويش فرمودند:
- وَالَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ مَا أُعْطِيَ مُؤْمِنٌ قَطُّ خَيْرَ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ إِلَّا بِحُسْنِ ظَنِّهِ بِاللَّهِ وَرَجَائِهِ لَهُ وَ حُسْنِ خُلُقِهِ وَ الْكَفِّ عَنِ اغْتِيَابِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الَّذِي لَاإِلَهَ إِلَّا هُوَ لَايُعَذِّبُ اللَّهُ مُؤْمِناً بَعْدَ التَّوْبَةِ وَ الِاسْتِغْفَارِ إِلَّا بِسُوءٍ ظَنِّهِ بِاللَّهِ وَ تَقْصِيرٍ مِنْ رَجَائِهِ لَهُ وَ سُوءِ خُلُقِهِ وَ اغْتِيَابِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الَّذِي لَاإِلَهَ إِلَّا هُوَ لَايَحْسُنُ ظَنُّ عَبْدٍ مُؤْمِنٍ بِاللَّهِ إِلَّا كَانَ اللَّهُ عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ لِأَنَّ اللَّهَ كَرِيمٌ بِيَدِهِ الْخَيْرُ يَسْتَحْيِي أَنْ يَكُونَ عَبْدُهُ الْمُؤْمِنُ قَدْ أَحْسَنَ بِهِ الظَّنَّ ثُمَّ يُخْلِفَ ظَنَّهُ وَ رَجَاءَهُ فَأَحْسِنُوا بِاللَّهِ الظَّنَّ وَ ارْغَبُوا إِلَيْه؛
قسم به كسی كه جز او خدايی نيست خير دنيا و آخرت به مؤمنی عطا نشد مگر بواسطه چهار چيز:
- حسن ظن نسبت به خدا
- اميدوار بودن به رحمت او
- خوش اخلاقی
- اجتناب از غيبت مؤمنين
و قسم به كسی كه جز او خدايی نيست خداوند هيچ مؤمنی را بعد از توبه و استغفار عذاب نمی كند مگر به واسطه چهار چيز:
- سوءظن نسبت به خدا
- نااميدی و ياس از رحمت بی كران او
- بداخلاقی
- غيبت مؤمنين
و قسم به خدايی كه جز او معبودی نيست هيچ مؤمنی به خدا حسن ظن نمی ورزد مگر اينكه خداوند در نزد آن حسن ظن است يعنی با او مطابق همان حسن ظن برخورد می نمايد چرا كه او كريمی است كه تمام خوبی ها به دست اوست و شرم دارد از اين كه بنده ای به او حسن ظن داشته باشد و او خلاف آن ظن با او معامله نمايد و اميدش را نا اميد گرداند پس به خداوند و رحمت او اميدوار و راغب باشيد. (وسائل، 15، ص230)
مطالعه بیشتر
میثم مطیعی مداح اهل بیت (ع) مراسم عزاداری ماه محرم را در دانشگاه امام صادق (ع) برگزار می‌کند و شما نیز می‌توانید فایل‌های صوتی مداحی میثم مطیعی از ذاکران جوان اهل بیت (ع) را در اینجا بشنوید و دانلود کنید.
آقا سلام محرم شروع شد
دانلود گلچین مداحی میثم مطیعی
دانلود تلاوت سوره مبارک شمس با صدای عبدالباسط
دانلود ترتیل سوره بقره توسط استاد منشاوی
تجلی تولی در سیره وسبک زندگی امام حسین(ع) وزیارت عاشورا